دین قوه تشخیص را توسعه می‌دهد نه اطاعت محض

به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از تهران، حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا پناهیان، استاد حوزه و دانشگاه، در برنامه «سمت خدا» با اشاره به اهمیت مدیریت علاقه‌ها و گرایش‌های انسانی گفت: قلب انسان به این سادگی تغییر نمی‌کند و علاقه‌ها به راحتی مهار نمی‌شوند، بنابراین باید نسبت به غنیمت دانستن و غنیمت نشمردن رفتارها و فرصت‌ها خودآگاهی پیدا کنیم تا از خطا، گناه و دل‌نگرانی جلوگیری شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان با بیان روایت امام صادق(ع) که فرمودند: «ازالة الجبال اهون من إزالة قلب»، تاکید کرد: تغییر مسیر قلب و علاقه‌های انسانی بسیار سخت‌تر از جابجایی کوه است. بنابراین اگر نتوانیم در برابر تمایلات خود مطلقاً بایستیم، باید در فرصت‌هایی آن‌ها را کنترل و مهار کنیم.

وی افزود: بسیاری از گناه‌ها به این دلیل انجام می‌شوند که انسان آن‌ها را غنیمت می‌داند. به عنوان مثال، در روابط ازدواج یا سایر ارتباطات، غنیمت پنداشتن فرصت‌ها می‌تواند باعث انتخاب اشتباه، حسرت و حتی حسادت و حرص شود. علاقه‌ها خود به خود زور ندارند، بلکه غنیمت دانستن آن‌هاست که نیروی مخرب ایجاد می‌کند.

استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: با مدیریت ذهن و خودآگاهی می‌توان «غنیمت دانستن» نادرست را کاهش داد. یکی از روش‌ها این است که فرد به خود بگوید: «آیا این فرصت یا علاقه واقعاً غنیمت است؟»؛ با این پرسش، ماهیت واقعی غنیمت برای انسان آشکار شده و علاقه‌های نادرست مهار می‌شوند.

حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان تأکید کرد: از سوی دیگر، فرصت‌ها و رفتارهای شایسته و ارزشمند باید غنیمت شمرده شوند. به عنوان مثال، فرصت عبادت باید به عنوان غنیمت محسوب شود تا انسان با انگیزه و شوق بیشتری به سمت آن حرکت کند.

وی با اشاره به آیه قرآن «قل عبادی الذین آمنوا یقوموا الصلاة و ینفقوا من رزقناهم سرًّا و علانیة» گفت: انسان باید با اشتیاق و عجله مثبت، فرصت‌های ارزشمند را غنیمت بداند و با خودآگاهی و یادآوری، از خطا و غفلت جلوگیری کند.

استاد حوزه و دانشگاه در ادامه توضیح داد: علاقه‌های ما به صورت طبیعی انسان را به سمت رفتارهای خوب یا بد سوق می‌دهند، اما غنیمت شمردن یا نشمردن آن‌هاست که مسیر حرکت ما را تعیین می‌کند. اگر خودآگاهی پیدا کنیم و فرصت‌ها و رفتارهای شایسته را به عنوان غنیمت بشناسیم، علاقه‌های خوب تقویت می‌شوند و ما به سمت آن‌ها هدایت می‌شویم؛ و بالعکس، غنیمت دانستن علاقه‌های نادرست منجر به خطا، گناه و حتی ناراحتی و حسادت می‌شود.

وی افزود: در جلسات پیشین نیز درباره این موضوع صحبت شده و با روایت‌هایی از امام صادق(ع)، امام باقر(ع) و پیامبر(ص)، اهمیت غنیمت شمردن رفتارهای خوب و غنیمت نشمردن ارضای علاقه‌های بد مورد تأکید قرار گرفته است.

حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان بیان کرد: بسیاری از اشتباهات انسان ناشی از غنیمت شمردن نادرست فرصت‌ها و علاقه‌ها است. شیطان یا حتی برخی دوستان اطراف ما ممکن است باعث شوند که انسان فرصت‌ها و رفتارهای نادرست را غنیمت بداند و از دست بدهد، بنابراین خودآگاهی و تمرین مدیریت علاقه‌ها و گرایش‌ها کلید پیشگیری از خطا و گناه است.

استاد حوزه و دانشگاه در ادامه با اشاره به اهمیت خودآگاهی و مدیریت علاقه‌ها در مسیر دینداری گفت: دین تنها اجرای تکالیف نیست؛ دین انسان را به قدرت تشخیص وظایف و تمایز بین خیر و شر می‌رساند و او را برای مواجهه با فرصت‌ها و خطرها مجهز می‌کند.

وی تأکید کرد: هر علاقه بدی در وجود انسان شکل گرفت، باید تأمل کنیم و حداقل آن را غنیمت نشماریم.

حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان با استناد به فرمایش پیامبر اکرم(ص) «مَن فُتِحَ لَهُ بابٌ مِن الخَیرِ فَلْیَنتَهِزْهُ؛ فإنّهُ لا یَدرِی مَتی یُغلَقُ عَنهُ» و امام محمدباقر(ع) «مَن هَمَّ بشَیءٍ مِن الخَیرِ فلْیُعَجِّلْهُ، فإنَّ کُلَّ شَیءٍ فیهِ تَأخیرٌ فإنَّ للشَّیطانِ فیهِ نَظْرَةً» اظهار کرد: هر کسی که دری از خیر به رویش گشوده شود، باید آن را غنیمت شمرد؛ زیرا هر چیزی که در آن تأخیر شود، شیطان فرصتی به دست می‌آورد.

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: در مسیر دینداری، انسان بیشتر با مفهوم تشخیص مواجه است تا صرفاً «تکلیف». دین تنها مجموعه‌ای از دستورات و تکالیف نیست؛ بلکه قدرت عقل و تشخیص انسان را پرورش می‌دهد. دین از ما فرد مطیع صرف نمی‌خواهد، بلکه فرد معقول و دارای توانایی تشخیص می‌طلبد. خداوند در بسیاری از موارد ساکت است و انسان را در حیرت و تردید قرار می‌دهد؛ در این موقعیت‌ها وظیفه او تشخیص فرمان خدا است. دین انسان‌ها را برای تفکر و رشد عقلانی آماده می‌کند نه صرفاً برای اطاعت کورکورانه.

حجت‌الاسلام والمسلمین پناهیان تصریح کرد: برداشت رایج در جامعه که دین می‌خواهد انسان‌ها فقط فرمانبردار باشند، نادرست است؛ دین به دنبال انسان‌های سربلند و توانمند در تصمیم‌گیری است و او را به قدرت تشخیص واقعی و عمل به خیر رهنمون می‌کند.

انتهای پیام/